က်န္းမာေရး၊ လံုၿခံဳေရး။

က်န္းမာေရး၊ လံုၿခံဳေရး။

ဒီစကားလံုးေလး ႏွစ္ခုကို အေပၚယံ အေနနဲ႔ ၾကည့္လိုက္ရင္ ဆက္စပ္တယ္လို႔ သိပ္မထင္ရပါဘူး။ က်န္းမာေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ၾကားရသူေတြက ေဆးရံု၊ ေဆးခန္း၊ ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳ၊ “ေဆးလိပ္ ေသာက္ျခင္းသည္ က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္သည္“ ဆိုတဲ့ စာသား၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ ကင္ဆာစတဲ့ ေရာဂါဆိုးေတြ၊ ဒဗလ်ဴအိတ္ဂ်္အို၊ ယင္လံုအိမ္သာ ေဆာက္လုပ္ေရး စတဲ့ အေၾကာင္းအရာ ေတြကိုပဲ ျမင္ေယာင္ မိၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ လံုၿခံဳေရး ဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ၾကားရ သူေတြကလဲ စစ္တပ္၊ ရဲ၊ လံုၿခံဳေရး ၀န္ထမ္း၊ အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ ဗံုးေပါက္ကြဲမွဳ၊ ဒုစရိုက္မွု ပေပ်ာက္ေရး၊ ေနတိုးအဖြဲ႔၊ ကုလသမဂၢ လံုၿခံဳေရး ေကာင္စီ စတာေတြကိုပဲ စဥ္းစား မိၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။

က်န္းမာေရး လုပ္သား ေတြကလဲ ႏိုင္ငံေရး၊ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရး၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လံုၿခံဳေရး ကိစၥေတြဟာ ကိုယ္နဲ႔ မပတ္သက္ သလိုပဲ ယူဆ မိၾကပါလိမ့္မယ္။ လံုၿခံဳေရး လုပ္သား ေတြကလဲ မိသားစု က်န္းမာေရး ကိစၥရပ္က လြဲရင္ ျပည္သူလူထု က်န္းမာေရး ဆိုတာ မိမိနဲ႔ သိပ္မပတ္သက္တဲ့ ေရးရာ တခုလို႔ပဲ သတ္မွတ္ ပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမယ့္ ၂၁ရာစု ေခတ္မွီ တိုးတက္တဲ့ ကမၻာႀကီးမွာ က်ေတာ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွဳေရး၊ က်န္းမာေရး၊ လံုၿခံဳေရး က႑ေတြဟာ တခုနဲ႔ တခု အျပန္အလွန္ ဆက္စပ္တဲ့ က႑ေတြ ဆိုတာကို လူအမ်ားက လက္ခံ နားလည္ လာခဲ့ၾကရ ပါေတာ့တယ္။ တိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံ မ်ားရဲ့ ႏိုင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒ၊ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရး မူ၀ါဒေတြမွာ က်န္းမာေရး က႑ကို ထည့္သြင္း လာၾကရသလို၊ က်န္းမာေရး မူ၀ါဒမွာလဲ အေရးေပၚ လံုၿခံဳေရး အေျခအေနေတြ၊ အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္ ခံရမွု အေျခအေန ေတြမွာ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ လုပ္ငန္း ေဆာင္တာ ေတြကို မရွိမျဖစ္ ထည့္သြင္း လာၾကရ ပါေတာ့တယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရးကို ျခိမ္းေခ်ာက္တဲ့ အႏၱရာယ္ေတြရဲ့ သေဘာ သဘာ၀ (Nature of Threats) ကို ေလ့လာ ဆန္းစစ္မွု ေတြမွာလဲ နယ္စပ္ျဖတ္ေက်ာ္ ရာဇ၀တ္မွဳ၊ အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ ဆင္းရဲႏြမ္းပါးမွဳ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ညံ့ဖ်င္းမွု စတာေတြနဲ႔အတူ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးကိုပါ ထည့္သြင္း ဆန္းစစ္ ခ်က္ေတြ ျပဳလုပ္ လာၾကရ ပါေတာ့တယ္။

ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး က႑ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မွဳ

(၁၉) ရာစုမွာ ဥေရာပနဲ႔ တျခား ေဒသေတြ အၾကားက ကုန္သြယ္မွဳေတြ တိုးတက္ လာခဲ့ပါတယ္။ ကုန္သြယ္မွဳ တိုးတက္ လာမွုနဲ႔အတူ တျပိဳင္တည္း တိုးတက္ လာခဲ့တာကေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါ ပိုးမႊား ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ ေရာဂါဘယ ဆိုတာ ႏိုင္ငံေတာ္ တိုးတက္ ဖြံ႕ျဖိဳးေရးကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္တဲ့ အႏၱရာယ္ တခုအေနနဲ႔ သတ္မွတ္ လာခဲ့ၾကၿပီး ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မွဳနဲ႔ ေျဖရွင္းရမယ့္ ျပႆနာ တရပ္ အေနနဲ႔ ႏိုင္ငံ ေခါင္းေဆာင္မ်ား အသိအမွတ္ ျပဳလာၾကၿပီး၊ ႏိုင္ငံတကာက လက္ခံ သေဘာတူတဲ့ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ နည္းဥပေဒေတြ ျပဌာန္း လာခဲ့ၾက ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး က႑ကို ႏိုင္ငံတကာအဆင့္ ပူးေပါင္း ေဆာင္ရြက္မွဳရဲ့ သမိုင္းအစဟာ (၁၉) ရာစု ဥေရာပတိုက္ရဲ့ လံုၿခံဳေရးရာ တြက္ခ်က္ အကဲျဖတ္မွု ကေန ဆင္းသက္ လာတာလို႔ ဆိုႏိုင္ ပါတယ္။

၂၀ ရာစု အေစာပိုင္း ကာလမ်ား မွာက်ေတာ့ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးနဲ႔ လံုၿခံဳေရး အၾကားက ဆက္ႏြယ္မွုေတြက ပိုမိုသိသာ ထင္ရွား လာခဲ့ပါတယ္။ ဘာလို႔လဲ ဆိုေတာ့  ဒီကာလေတြမွာ ကမၻာနဲ႔အ၀ွမ္း စစ္ပြဲၾကီး၊ စစ္ပြဲ ငယ္ေလးေတြ ျဖစ္ပြား ခဲ့လို႕ပါပဲ။ ႏိုင္ငံတခုမွာ စစ္ပြဲေတြ ရွိေနရင္၊ ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကမ္းဖက္မွဳ အပါအ၀င္ အၾကမ္းဖက္မွဳ သ႑ာန္ အမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိေနရင္ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးကို ျမွင့္တင္ ေဆာင္ရြက္ ေပးရာမွာ ထိေရာက္မွု အားနည္းပါတယ္။ အဓိက အခ်က္ကေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ့ က်န္းမာေရး က႑မွာ ဘ႑ာေငြ ခြဲေ၀ သံုးစြဲမွဳ ေလ်ာ့နည္း လို႔ပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္လဲ စစ္အသံုးစရိတ္ ႀကီးမားျပီး၊ ေခတ္မီ တပ္မေတာ္ တည္ေဆာက္ ေရးကိုပဲ အာရံုစိုက္ေနတဲ့ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံေတြမွာ ျပည္သူလူထုကို က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားနည္းခ်က္ ရွိတာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ပြဲနဲ႔ ပ႗ိပကၡ ေတြေၾကာင့္ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး အေပၚမွာ တိုက္ရိုက္ အက်ိဳးသက္ေရာက္မွု ျဖစ္တဲ့ ေသဆံုးမွဳ မ်ားျပားျခင္း ဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္သလို သြယ္၀ိုက္အက်ိဳး သက္ေရာက္မွဳ ျဖစ္တဲ့ ေဆးရံု၊ ေဆးခန္း ပံုမွန္ လည္ပတ္မွု ျပတ္ေတာက္ျခင္း၊ ဆရာ၀န္၊ သူနာျပဳစတဲ့ က်န္းမာေရး လုပ္သားေတြ နည္းပါး ျခင္း၊ ေသာက္သံုးေရ ရွားပါးမွဳနဲ႔ စစ္ေဘး ဒုကၡသည္ မ်ားျပားမွဳ စတာေတြေၾကာင့္ ကူးစက္ေရာဂါမ်ား ျဖစ္ပြားျခင္း စတာေတြလဲ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္ ဒီကာလေတြမွာ က်န္းမာေရးနဲ႔ လံုျခံဳေရး ကိစၥရပ္ေတြကို ကမၻာ့ ေခါင္းေဆာင္မ်ားက အာရံုထား ခဲ့ၾကၿပီး၊ ဒုတိယ ကမၻာစစ္ၿပီး ကာလေတြ က်ေတာ့ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး က႑ တိုးျမွင့္ ေဆာင္ရြက္ေရး လုပ္ငန္းစဥ္ေတြကို အေလးေပး ေဆာင္ရြက္ခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၄၈ မွာ ေပၚေပါက္လာခဲ့တဲ့ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႕ၾကီးရဲ႕ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြဟာ ၁၉၇၀ ကာလေတြမွာက်ေတာ့ “လူတိုင္းအတြက္ က်န္းမာေရး“ ဆိုတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္နဲ႕ အတူ အရွိန္အဟုန္နဲ႕ တိုးတက္လာခဲ့ပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာ ကူးစက္ ေရာဂါ ျပန္႕ပြားႏွဳန္း တဟုန္ထိုး ေလ်ာ့က်သြားပါတယ္။ ဒီလိုေအာင္ျမင္မွဳေတြ ၾကီးမားလာခဲ့တာေၾကာင့္ က်န္းမာေရး ဆိုင္ရာ ျပႆနာရပ္ ေတြဟာ ဖြံ႔ျဖိဳး တိုးတက္ေရး ဆိုင္ရာ ျပႆနာ ေတြအျဖစ္ပဲ သတ္မွတ္ၿပီး၊ လံုၿခံဳေရးရာ ကိစၥေတြမွာ ထည့္သြင္း အာရံုစိုက္ျခင္း မရွိၾကေတာ့ပါဘူး။

ဒီအေျခအေန ေတြဟာ ၁၉၉၀ ဆယ္စုႏွစ္ ေႏွာင္းပိုင္း ကာလေတြမွာ ေျပာင္းလဲ လာပါေတာ့တယ္။ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္၊ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ဗဟို ေထာက္လွမ္းေရး ေအဂ်င္စီ (စီအိုင္ေအ)ရဲ့ အစီရင္ခံစာမွာ ကူးစက္ ေရာဂါေတြ ကေန တဆင့္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုရဲ့ လံုၿခံဳေရးကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္မယ့္ အႏၱရာယ္ ေတြကို မီးေမာင္း ထိုးျပ ခဲ့ပါတယ္။ ကူးစက္ ေရာဂါဆိုး ေတြဟာ အေမရိကန္ျပည္ ေထာင္စုကို သာမက စီးပြားေရး ဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္မွဳ၊ နယ္ေျမ ေဒသ လံုၿခံဳေရး၊ ႏိုင္ငံတကာ တိုးတက္ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရးနဲ႔ တည္ၿငိမ္ေရး ကိုပါ ထိခိုက္ႏိုင္ေၾကာင္း ေရးသား ေဖာ္ျပခဲ့ ပါတယ္။ ဇန္န၀ါရီ၊ ၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္ ေရာက္ေတာ့ ကုလသမဂၢ လံုၿခံဳေရး ေကာင္စီ အစည္းအေ၀းမွာ အာဖရိကတိုက္ လံုၿခံဳေရးနဲ႔ ဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္ေရးကို ၿခိမ္းေခ်ာက္ေနတဲ့ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ျပႆနာကို ေဆြးေႏြးၾကၿပီး၊ လံုၿခံဳေရး ေကာင္စီရဲ့ Resolution 1308 မွာ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ကူးစက္ ျပန္႔ပြားမွဳကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရင္ ဒါဟာ လံုၿခံဳေရးနဲ႔ တည္ၿငိမ္ ေအးခ်မ္းေရးကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္မယ္ ဆိုတဲ့ အခ်က္ကို အတိအလင္း ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။

လံုၿခံဳေရး ေကာင္စီ အစည္းအေ၀း တုန္းက ေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ အခ်က္ေတြက အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ရဲ့ လူမွဳ တည္ျငိမ္ေအးခ်မ္းမွဳနဲ႕႔ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ထိန္းသိမ္းမွဳ မစ္ရွင္ ေတြအေပၚ အက်ိဳး သက္ေရာက္မွဳ  ေတြကိုပဲ ဦးတည္ ေဆြးေႏြး ခဲ့ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒီေဆြးေႏြးမွဳ ေတြဟာ ဒီကိစၥ ေရးရာေတြမွာတင္ မရပ္တန္႔ ခဲ့ပါဘူး။ ကမၻာ့ႏိုင္ငံေရး ေဆြးေႏြးပြဲေတြမွာ ေနရာ ယူလာခဲ့ၿပီး၊ မ်ားမၾကာခင္ ႏွစ္ပိုင္း အတြင္းမွာပဲ ႏိုင္ငံျခားေရး၊ ျပည္ထဲေရး ၀န္ႀကီးေတြရဲ့ ေၾကညာ စာတမ္းေတြ၊ G8 ေဆြးေႏြးပြဲ ေတြဆီ ေရာက္သြား ခဲ့ပါေတာ့တယ္။ ၂၁ ရာစုရဲ့ ပထမ ဆယ္စုႏွစ္ အလယ္ပိုင္း ေရာက္ေတာ့ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရး agenda ေတြ၊ ႏိုင္ငံျခားေရး မူ၀ါဒေတြမွာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကိစၥ ေရးရာေတြ ကိုပါ ထည့္သြင္း လာၾကရ ပါေတာ့တယ္။

က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာ ရပ္မ်ားသည္ လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာရပ္မ်ားပင္ျဖစ္သည္

က်န္းမာေရးနဲ႔ လံုၿခံဳေရးရာ ဆက္ႏြယ္မွဳေတြ ၁၉၉၀ ေႏွာင္းပိုင္း ကာလေတြမွာ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ျဖစ္လာ ရျခင္းရဲ့ အေျခခံ အခ်က္ႏွစ္ခ်က္ ရွိပါတယ္။ ပထမ တခ်က္ကေတာ့ စစ္ေအး တိုက္ပြဲလြန္ ကာလေတြရဲ႔ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရး ဆိုတဲ့ သေဘာတရားကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ရွဳ႔ျမင္ လာၾကလို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ေရွးယခင္ ကာလေတြ တုန္းက ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရး ဆိုတာကို စစ္တပ္၊ ရဲ၊ ေထာက္လွမ္းေရး စတဲ့ လံုၿခံဳေရး အဖြဲ႔အစည္း ေတြကို အသံုးျပဳျပီး လူ႔အဖြဲ႔ အစည္းကို ၿခိ္မ္းေခ်ာက္ လာႏိုင္တဲ့ ျပည္တြင္း ျပည္ပ အႏၱရာယ္ ေတြကို ကာကြယ္ေပးေရး၊ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးႏွင့္ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရး စတဲ့ က်ဥ္းေျမာင္းတဲ့ ရွဳေထာင့္ ေတြကေန ရွဳ႔ျမင္ တတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္ေအး တိုက္ပြဲလြန္ ကာလ ေတြမွာက်ေတာ့ ဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ က်ယ္ျပန္႔တဲ့ အေတြးအျမင္ေတြ ထြက္ေပၚ လာခဲ့ၾကပါတယ္။ စား၀တ္ေနေရး မေျပလည္တဲ့ တိုင္းျပည္မွာ ရာဇ၀တ္မွဳ ထူေျပာတတ္တာ၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး လူမွဳ အခြင့္အလမ္းေတြ မရွိတဲ့ တိုင္းျပည္မွာ လူသားေတြရဲ့ လံုၿခံဳေရးကို ေစာင့္ေရွာက္ေပးဖို႔ ခက္ခဲတယ္ ဆိုတာကို သိျမင္ လာခဲ့ၾက ပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ security agendas ေတြမွာ စစ္ေရး၊ ျပည္ထဲေရး ကိစၥရပ္ ေတြကိုသာမက ဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္ေရး ဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ ေတြကိုပါ က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ထည့္သြင္း လာၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံတကာ လံုၿခံဳေရး၊ ႏိုင္ငံေတာ္လံုၿခံဳေရး ဆိုင္ရာ Risk assessment ျပဳလုပ္မွဳမွာ “shift from threat to risk allowed security's focus” ဆိုတဲ့ နည္းလမ္း ကေန 'shift from the idea of a clear and present danger to more probabilistic assessment of potential hazards' ကို ေျပာင္းလဲ သြားခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ေျပာင္းလဲ မွုေတြဟာ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး ကိစၥရပ္ေတြကို လံုၿခံဳေရး ဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ ေတြထဲမွာ ထည့္သြင္းႏိုင္ဖို႔ လမ္းဖြင့္ေပးလိုက္ တာပဲျဖစ္ပါတယ္။

ေနာက္တခ်က္ ကေတာ့ human agenda ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ထင္ရွား ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ႀကီး မ်ားဟာ သူတို႔ရဲ့ ပါ၀ါနဲ႔ လႊမ္းမိုး ႏိုင္မွုေတြကို အသံုးျပဳၿပီး ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး ကိစၥေရးရာ ေတြကို ႏိုင္ငံျခားေရးနဲ႔ လံုၿခံဳေရး မူ၀ါဒ ေတြထဲမွာ ပါ၀င္လာေအာင္ စြမ္းေဆာင္ ေပးခဲ့ၾကပါတယ္။ ဥပမာ ေပးရရင္ ကမၻာ့ က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ႀကီးရဲ့ ဒါရိုက္တာ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ (Gro Harlem Brundtland) နဲ႔ အေမရိကန္ သမၼတ ကလင္တန္ရဲ့ ကုလသမဂၢေရးရာ သံအမတ္ ျဖစ္တဲ့ Richard Holbrooke တို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု ႏိုင္ငံျခား ဆက္ဆံေရး ေကာင္စီကို ေပးတဲ့ မိန္႔ခြန္းမွာ ကမၻာ့က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ႀကီးရဲ့ ဒါရိုက္တာျဖစ္တဲ့ Gro Harlem Brundtland က ကမၻာ့လူဦးေရ သန္းေပါင္း မ်ားစြာကို ကိုယ္စားျပဳ ေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြဆီက ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသားမ်ားရဲ့ က်န္းမာေရး အေျခအေန နိမ့္က်မွဳဟာ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံရဲ့ စီးပြားေရး တိုးတက္မွဳ၊ ႏိုင္ငံေရး တည္ၿငိမ္မွဳေတြကို တိုက္ရိုက္ ထိခိုက္ေစရံု သာမက အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စု အပါအ၀င္ ႏိုင္ငံ မ်ားစြာရဲ့ စီးပြားေရးနဲ႔ ႏိုင္ငံေရး အက်ိဳးစီးပြားကိုပါ ထိခိုက္ ေစႏိုင္တာေၾကာင့္ ကမၻာ့ က်န္းမာေရးမွာ ရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံမွဳဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရးမွာ ရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံမွဳ ျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာၾကား ခဲ့ပါတယ္။

တခ်ိန္တည္း မွာပဲ ၁၉၉၉ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ သမၼတ ကလင္တန္ရဲ့ ကုလသမဂၢ ေရးရာ သံအမတ္ျဖစ္တဲ့ Richard Holbrooke ဟာ အာဖရိက တိုက္ကို ေရာက္ရွိ ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာတင္ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ကူးစက္ေရာဂါ ပ်ံ႔ပြားမွဳႏွဳန္း ေၾကာက္ခမန္း လိလိ ျဖစ္ေနတာကို သူေတြ႔ျမင္ ခဲ့ရပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ က်င့္သံုးေနခဲ့တဲ့ aid-based approaches ေတြ၊ အန္ဂ်ီအို အေျခခံ နည္းလမ္း ေတြရဲ့ ထိေရာက္မွဳ အားနည္းခ်က္ ေတြကိုလဲ သူေတြ႕႔ျမင္ လာခဲ့ပါတယ္။ ဒီလို ကူးစက္ေရာဂါ ပ်ံ႔ပြားမွုေတြဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ မတည္မျငိမ္ျဖစ္မွဳေတြကိုပါ ဦးတည္ေနတာကို သိျမင္လာခဲ့ပါတယ္။ နယူးေယာက္ကို သူျပန္ေရာက္ၿပီးတဲ့ အခါမွာေတာ့ ကုလသမဂၢ လံုၿခံဳေရး ေကာင္စီရဲ့ agenda မွာ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ျပႆနာ ပါ၀င္ လာေရးအတြက္ အဓိက ေနရာကေန ႀကိဳးပမ္း ေဆာင္ရြက္ ခဲ့ပါေတာ့တယ္။ အခု ဆက္လက္ျပီး security agenda ေတြမွာ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္ေတြ ထည့္သြင္း တဲ့အခါ အဓိကထား ထည့္သြင္းတဲ့ အေၾကာင္းအရာ သံုးခုကို ဆက္လက္ ေဖာ္ျပပါမယ္။

ကူးစက္ေရာဂါပ်ံ႔ပြားမႈ

ကူးစက္ေရာဂါ အသစ္ေတြဟာ ကမၻာနဲ႔ အ၀ွမ္းမွာ တစတစ ေပၚထြက္ လာေနပါတယ္။ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္၊ ဆားစ္ ဗိုင္းရပ္စ္၊ အိတ္ခ်္ဖိုက္အန္၀မ္း စတာေတြရဲ႕ ဆိုးက်ိဳးဟာ ကမၻာ တ၀ွမ္းလံုးကို ပ်ံ႔ႏွံ႔ ရာက္ရွိ ေနပါေတာ့တယ္။ ေရာဂါသစ္ေတြ ထြက္ေပၚ မ်ားျပား လာမွဳဟာ ကုန္ပစၥည္းေတြနဲ႔ လူေတြရဲ့ ေရြ႔လ်ားမွဳႏွဳန္း ျမန္ဆန္ လာသလို လူေတြ သြားလာ လွဳပ္ရွားေနတဲ့ ေနရာ ေဒသ ေတြကလဲ တစတစ ပိုမို မ်ားျပား လာတာေတြ၊ ဒီေနရာ ေဒသေတြရဲ့ microbial world မွာလဲ ေျပာင္းလဲမွဳေတြ ျဖစ္ေပၚ လာတာေတြေၾကာင့္လို႔ ပညာရွင္ေတြက သံုးသပ္ ၾကပါတယ္။

ဒီလို ကူးစက္ ေရာဂါသစ္ေတြ ေပၚထြက္ လာမွဳဟာ လံုၿခံဳေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းရဲ့ စိုးရိမ္ ေၾကာင့္ၾကမွဳေတြကို ဘာလို႔ ျဖစ္ေစပါသလဲ။ ႏိုင္ငံတကာ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ ပါေမာကၡ တဦးျဖစ္တဲ့ Colin McInnes က စိုးရိမ္ ေၾကာင့္ၾကမွဳေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္း သံုးခ်က္ကို ေရးသားတင္ျပခဲ့ပါတယ္။ ပထမ အေၾကာင္းရင္း ကေတာ့ ဒီကူးစက္ ေရာဂါေတြဟာ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံေတြမွာ မွီတင္း ေနထိုင္ ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံသူ၊ ႏိုင္ငံသား ေတြရဲ့ က်န္းမာေရးကို တိုက္ရိုက္ ၿခိမ္းေခ်ာက္ေနလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒုတိယ တခ်က္ကေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါ ေတြဟာ လွဳမွဳေရး အခက္အခဲ ေတြကို ျဖစ္ေစျပီး၊ ႏိုင္ငံရဲ့ တည္ၿငိမ္ ေအးခ်မ္းေရးကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္ ပါတယ္။ အေျခခံ ေရာဂါကာကြယ္ေရး စီမံခ်က္ကို လူထုအတြက္ ခ်မွတ္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း မလုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ အစိုးရကို လူထုက ယံုၾကည္မွဳ ေလ်ာ့နည္းလာမွာ မလြဲမေသြပါပဲ။ လူမွဳ အေျခအေန အဆင့္အတန္း ကြာဟ မွဳေၾကာင့္ ခ်မ္းသာသူေတြကပဲ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳနဲ႔ ေဆး၀ါးေကာင္းေတြ သံုးစြဲခြင့္ ရေနတဲ့ အေျခအေနမ်ိဳး ျဖစ္လာခဲ့ရင္ အေျခခံ လူထု လူတန္းစား ေတြရဲ့ နာက်ည္း ေပါက္ကြဲမွုေတြ ျဖစ္လာေစၿပီး လူထု လွဳပ္ရွားမွုေတြ ထြက္ေပၚ လာႏိုင္ပါတယ္။

လူအမ်ား ေသဆံုးရင္ (သို႔မဟုတ္) အလုပ္ ပ်က္ကြက္ရင္ ျပည္သူ႔ ဝန္ေဆာင္မွဳ လုပ္ငန္း ေဆာင္တာေတြ ပ်က္ယြင္းၿပီး ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ့ အစိုးရ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရား ပ်က္ယြင္း ေစႏိုင္ပါတယ္။ လူထု လူတန္းစား ေတြက ဘာမွ ထပ္ဆံုးရွံဳးစရာ မရွိေတာ့ဘူးလို႔ ယူဆ လာတဲ့အခါ တရားဥပေဒ စိုးမိုးေရးရွိဖို႔ အလြန္ ခဲယဥ္း လာတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုရဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရး မဟာဗ်ဴဟာထဲမွာ အေမရိကန္နဲ႔ အေနာက္ ႏိုင္ငံမ်ားရဲ့ လံုၿခံဳေရးကို သိမ္းပိုက္ နယ္ခ်ဲ႔မယ့္ ႏိုင္ငံမ်ားရဲ့ အႏၱရာယ္ထက္ failed states ေတြရဲ့ အႏၱရာယ္ေတြက ပိုမို ၿခိမ္းေခ်ာက္ ေနတယ္လို႔ ထည့္သြင္း ေဖာ္ျပထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ failed state ဆိုတာက ေကာင္းမြန္တဲ့ good governance မရွိပဲ လာဘ္ေပး လာဘ္ယူမွဳေတြ၊ ဗိုလ္က်စိုးမိုး အႏိုင္က်င့္မွဳေတြ၊ ျပည္တြင္းစစ္ ပ႗ိပကၡေတြ၊ မူးယစ္ေဆး၀ါး ထုတ္လုပ္ ေရာင္း၀ယ္မွဳေတြ၊ လူကုန္ ကူးမွဳေတြ၊ ေအအိုင္ ဒီအက္စ္ ေရာဂါ ပ်ံ႔ပြားႏွဳန္း ျမင့္မားမွဳေတြ၊ မွန္ကန္ သင့္ေလ်ာ္တဲ့ စီးပြားေရး စီမံခန္႔ခြဲမွဳ မရွိတာေတြ၊ လူမွဳေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ ယုတ္ေလ်ာ့တာေတြ၊ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး အခြင့္အလမ္း နည္းပါးမွဳေတြ၊ စာနယ္ဇင္း လြတ္လပ္ခြင့္ နည္းပါးမွဳေတြ၊ ႏိုင္ငံေရး မတည္ၿငိမ္မွဳေတြ စတဲ့ အေျခအေနေပါင္း ေျမာက္ျမားစြာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို ဆိုလိုတာပါ။ ဥပမာ- အာဖရိက တိုက္က ႏိုင္ငံငယ္ေလး မ်ားစြာဟာ failed state ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။

တတိယ အေၾကာင္းရင္း ကေတာ့ ကူးစက္ေရာဂါ ျပန္႔ပြားမွဳဟာ ႏိုင္ငံေတာ္က ျပည္သူလူထုရဲ့ က်န္းမာေရးကို လူသားဆန္ဆန္ ေစာင့္ေရွာက္ေလ့ ရွိတဲ့ အာဏာရွင္ ႏိုင္ငံ မဟုတ္တဲ့ ႏိုင္ငံမ်ားမွာဆိုရင္ က်န္းမာေရး အသံုးစရိတ္ ျမင့္တက္မွု ျဖစ္ေစ ႏိုင္ပါတယ္။ အလုပ္သမားေတြရဲ့ ပ်က္ကြက္မွဳ ျမင့္မားတာေၾကာင့္ ထုတ္လုပ္မွဳ က႑ကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္ပါတယ္။ စီးပြားေရး ယံုၾကည္မွဳ ေလ်ာ့နည္း လာေစ တာေၾကာင့္ ျပည္တြင္း၊ ျပည္ပ ရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံမွုေတြကို ေလ်ာ့နည္း ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒီအခါမွာ စီးပြားေရး ဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္မွဳကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံ အမ်ားစုဟာ ကူုးစက္ေရာဂါ ပ်ံ႔ပြား မွဳကို ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရး အႏၱရာယ္ တရပ္အေနနဲ႔ သိျမင္ျပီး တားဆီး တိုက္ဖ်က္ေရးေတြ ျပဳလုပ္ၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ အာဏာရွင္ တိုင္းျပည္မ်ားမွာ က်ေတာ့ က်န္းမာေရး အသံုးစရိတ္ကို လူထု အတြက္ ျမွင့္တင္ေပးမွဳ ျပဳလုပ္ျခင္း မရွိတာေၾကာင့္ အသံုးစရိတ္ဆိုင္ရာ အက်ိဳး သက္ေရာက္မွဳ မရွိေပမယ့္ ရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံမွဳနဲ႔ ထုတ္လုပ္မွဳ က႑ေတြကို ထိခိုက္တာ မလြဲမေသြပါပဲ။ ႏိုင္ငံေရး မတည္ၿငိမ္မွဳကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အခ်က္တခ်က္ ျဖစ္တဲ့ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားနည္းတာေၾကာင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရား ဘယ္လိုမွ တည္ၿမဲႏိုင္မွာ မဟုတ္ပါ။

အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္

၂၀၀၀ ျပည့္ႏွစ္မွာ တုန္းက ကမၻာ့ဘဏ္ ဥကၠဌ ျဖစ္တဲ့ James Wolfensohan က “ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ဆိုတာကို တို႔တတြ အားလံုးက က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ျပႆနာလို႔ ယူဆ ခဲ့ၾကတယ္။ အားလံုး မွားခဲ့တယ္။ လက္ရွိ အာဖရိက လူ႔အဖြဲ႔အစည္း ေတြရဲ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးနဲ႔ တည္ၿငိမ္ ေအးခ်မ္းေရးကို ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ျပႆနာေလာက္ ၿခိမ္းေခ်ာက္ေနတဲ့ ျပႆနာ မရွိဘူး။ ဒါဟာ ႀကီးမားတဲ့ ဖြံ႔ၿဖိဳး တိုးတက္ေရး ဆိုင္ရာ ျပႆနာ ျဖစ္တယ္။ ဒီထက္ပိုၿပီး က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ ေျပာရရင္ေတာ့ ဒါဟာ လံုၿခံဳေရး ျပႆနာ ျဖစ္တယ္“လို႔ မိန္႔ခြန္း ေျခြခဲ့ပါတယ္။

အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ့ စီးပြားေရး တိုးတက္ေရးနဲ႔ လူေနမွဳ အဆင့္အတန္း ျမင့္မားေရးကို ထိခိုက္ ေစႏိုင္ပါတယ္။ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ျဖစ္ပြားမွဳႏွဳန္း ျမင့္မား ေနတဲ့ ႏိုင္ငံ တႏိုင္ငံမွာ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံတဲ့အခါ အလုပ္ရွင္ေတြအတြက္ ပ်က္ကြက္မွဳ၊ ေဆးကုသမွဳစရိတ္ စတဲ့ တိုက္ရိုက္ျဖစ္ေစ၊ သြယ္၀ိုက္ျဖစ္ေစ ကုန္က်မွဳေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။

ဒါေတြဟာ ကိုယ္ပိုင္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳကို ထိခိုက္ေစႏိုင္သလို ႏိုင္ငံျခား တိုက္ရိုက္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ကိုလဲ ေလ်ာ့ပါး ေစပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခား ရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံသူေတြရဲ့ စီးပြားေရး အေဆာက္အအံု ေရရွည္တည္တံ့ ခိုင္ၿမဲမွဳ အေပၚမွာ ယံုၾကည္မွု ေလ်ာ့နည္း ေစပါတယ္။ ႏိုင္ငံျခား တိုက္ရိုက္ ရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွဳ ဆိုတာ ရင္းႏွီး ျမွဳပ္ႏွံသူ ေတြဘက္က လူအား၊ ေငြအား တန္ဖိုးႀကီးႀကီး ေပးဆပ္ ရင္းႏွီးထားရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံတကာ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ အေနနဲ႔ ရင္းႏီွး ၿမွဳပ္ႏွံမွဳ မလုပ္ခင္မွာ သက္ဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံနဲ႔ ပတ္သက္ျပီး risk analysis လုပ္ၾကပါတယ္။ ဒီလိုလုပ္ရာမွာ Political risks, Social risks, foreign exchange exposure management စတာေတြ ျပဳလုပ္ ရပါတယ္။

ဒါေၾကာင့္လဲ ႏိုင္ငံေရး တည္ျငိမ္မွု မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ စီးပြားေရး စီမံခန္႔ခြဲမွဳ စနစ္တက် မရွိတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ေငြေၾကး ေဖာင္းပြမွဳႏွဳန္း ျမင့္မားတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ အားနည္းခ်က္ေၾကာင့္ ကူးစက္ေရာဂါ ပ်ံ႔ပြားမွဳႏွဳန္း ျမင့္မားေနတဲ့ ႏိုင္ငံေတြ၊ ပညာေရး အဆင့္အတန္း နိမ့္ပါးမွဳေၾကာင့္ လိုအပ္တဲ့ လူ႔စြမ္းအား အရင္းအျမစ္ နည္းပါးတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံျခားရင္းႏွီးျမွဳပ္ႏွံမွု ျမင့္မားဖို႕ ဆိုတာ အလြန္ပဲ ခဲယဥ္းပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ အစိုးရေတြက ဒီလိုအားနည္းခ်က္ေတြကို ႏိုင္ငံတကာစီးပြားေရး ပိတ္ဆို႕မွဳေၾကာင့္လို႕ ဆိုျပီး လူထုကို အာရံုလႊဲတတ္ ေလ့ရွိပါတယ္။ သို႕ေပမယ့္ ကားမေတာ္တဆျဖစ္မွဳတိုင္းဟာ မီးပြိဳင့္အခ်က္ျပမွဳ မွားတာေၾကာင့္ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ မဆင္မျခင္ ေမာင္းႏွင္တာေၾကာင့္လဲ ျဖစ္ခ်င္ ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။

ဒီသံုးရပ္အျပင္ အိတ္ခ်္အိုင္ဗီြ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ရဲ့ ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရးကို အႀကီးမားဆံုး ၿခိမ္းေခ်ုာက္ မွဳကေတာ့ ဒီကူးစက္ ေရာဂါပိုးဟာ ႏိုင္ငံေတာ္ ျပိဳလဲမွု ျဖစ္စဥ္ႀကီး သံုးခုျဖစ္တဲ့ စီးပြားေရး အေဆာက္အအံု ေျပာင္းလဲမွဳ၊ ပ်က္ယြင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္၊ ေဒသဆိုင္ရာနဲ႔ ႏိုင္ငံေတာ္ အဆင့္မွာ ရွိေနတဲ့ political institutions ေတြ ရဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရား ပ်က္ယြင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္နဲ႔ social institutions ေတြ ျဖစ္တဲ့ မိသားစု၊ ပညာေရးစနစ္၊ က်န္းမာေရးစနစ္ ပ်က္ယြင္းမွဳ ျဖစ္စဥ္ေတြကို ျဖစ္ေစႏိုင္ လို႔ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ဇီ၀အၾကမ္းဖက္မွဳ

ဇီ၀ လက္နက္ပစၥည္း ေတြနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စိုးရိမ္ ပူပန္မွဳေတြဟာ ဆိုဗီယက္ ယူနီယံႀကီး ၿပိဳကြဲသြားတဲ့ ေနာက္ပိုင္းမွာ ထြက္ေပၚ လာခဲ့တဲ့ ဇီ၀ လက္နက္ပစၥည္း ထုတ္လုပ္မွဳ နည္းပညာမ်ား ပ်ံ႔ႏွံ႔သြားႏိုင္မွဳ ဆိုင္ရာ ေထာက္လွမ္းေရး မွတ္တမ္းေတြက စတင္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီ အေျခအေနက ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး မတည္ၿငိမ္မွဳေတြ၊ ရာဇ၀တ္မွဳဂိုဏ္း အမ်ားအျပား ထြက္ေပၚ လာမွဳေတြေၾကာင့္ ဇီ၀ လက္နက္ ပစၥည္းေတြကို အၾကမ္းဖက္ အဖြဲ႔အစည္းေတြနဲ႔ rogue states ေတြျဖစ္တဲ့ အီရန္၊ အီရတ္၊ ေျမာက္ကိုးရီးယား၊ ဆီးရီးယား၊ လစ္ဗ်ားႏိုင္ငံေတြဆီ ေရာင္းခ်မွဳေတြ ရွိခဲ့ လိမ့္မယ္လို႔ ႏိုင္ငံတကာ လံုၿခံဳေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းက ယူဆထား ခဲ့ၾကပါတယ္။ သံသယ ျဖစ္ဖြယ္ ေတြ႔ရွိခ်က္ ေတြကေတာ့ ၁၉၉၀၊ ၁၉၉၁ ပင္လယ္ေကြ႔ စစ္ပြဲ မတိုင္မီ ကာလမွာ အီရတ္ႏိုင္ငံဟာ ဇီ၀ပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ anthrax, botulinum toxin, small pox နဲ႔ တျခား ဇီ၀ပိုးမႊား ေတြကို စုေဆာင္း ခဲ့တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဇီ၀ လက္နက္ အသံုးခ် တိုက္ခိုက္မွဳေတြ ျဖစ္တဲ့ Kurdish လူမ်ိဳး ေတြအေပၚ အီရတ္ အစိုးရရဲ့ ဇီ၀လက္နက္ အသံုးျပဳ တိုက္ခိုက္တဲ့ ၁၉၈၈ ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကမ္းဖက္မွဳ၊ Rajneesh Bhagwan ေနာက္လိုက္ေတြရဲ့ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုမွာ salmonella ဇီ၀ပိုးမႊား ပ်ံ႔ႏွံ႔ေအာင္ ၾကိဳးပမ္းမွဳ၊ ၁၉၉၅ ခု တိုက်ိဳ ေျမေအာက္ရထားကို sarin ဆိုတဲ့ ဇီ၀ ပိုးမႊား အသံုးျပဳၿပီး တိုက္ခိုက္ခံရမွဳ စတာေတြကလဲ ဇီ၀ အၾကမ္းဖက္မွဳနဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ စိုးရိမ္မွဳေတြကို ျမင့္မား ေစခဲ့ပါတယ္။

စက္တင္ဘာ ၁၁ ကိစၥရပ္ႀကီး အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွာ မေပၚေပါက္လာခင္ ကတည္းက ႏိုင္ငံတကာ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းနဲ႔ လံုၿခံဳေရး အသိုင္းအ၀ိုင္းေတြ အတြင္းမွာ ဇီ၀ အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မွဳ ကာကြယ္ေရးနဲ႔ တုန္႔ျပန္ ေဆာင္ရြက္ေရး နည္းလမ္းေတြကို စုေပါင္း အေျဖရွာ ေနခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၇၂ ခု၊ ဇီ၀နဲ႔ အဆိပ္ ျဖစ္ေစတတ္ေသာ လက္နက္ ပစၥည္းဆိုင္ရာ သေဘာတူစာခ်ဳပ္ကို အားေကာင္း လာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ေရး၊ ေထာက္လွမ္းေရး သတင္း အခ်က္အလက္မ်ား အခ်ိန္မွီ ရရွိေရး၊ ဇီ၀ လက္နက္ ပစၥည္း ပံ့ပိုးသူမ်ားနဲ႔ ၀ယ္ယူသူ မ်ားကို ေဖာ္ထုတ္ေရး စတဲ့ လုပ္ငန္း ေဆာင္တာေတြကို အာရံုစိုက္ လုပ္ကိုင္ ေနခဲ့ၾကၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ လူထု ကာကြယ္ေရးနဲ႔ တိုက္ခိုက္မွဳ ျဖစ္ပြား လာပါက အေရးေပၚ တုန္႔ျပန္ေရး ဆိုင္ရာေတြ ကိုလဲ ေထာက္လွမ္းေရး အဖြဲ႔ အစည္းမ်ားနဲ႔ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး ပညာရွင္မ်ား ပူးေပါင္းၿပီး စီမံခ်က္ေတြ ေရးဆြဲ ခ်မွတ္လာခဲ ၾကပါတယ္။

9/11 အျပီးမွာ ျဖစ္ပြားခဲ့တဲ့ သတင္းနဲ႕ မီဒီယာေတြ၊ ကြန္ဂရက္ ရံုးဌာေနေတြဆီကို anthrax spores မ်ားပါတဲ့ စာမ်ား ေပးပို႕ ခံရမွဳ ေနာက္ပိုင္း မွာက်ေတာ့ ဇီ၀ အၾကမ္းဖက္မွဳ ျပႆနာက ႏိုင္ငံေတာ္လံုၿခံဳေရး ဆိုင္ရာ ထိပ္တန္း ျပႆနာေတြထဲမွာ ပါ၀င္ လာပါေတာ့တယ္။ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုမွာဆိုရင္ ၂၀၀၂ ခုႏွစ္မွာ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး လံုၿခံဳေရးႏွင့္ ဇီ၀ အၾကမ္းဖက္မွဳ ဆိုင္ရာ ဥပေဒမူၾကမ္းကို လက္မွတ္ ေရးထိုးခဲ့ၿပီး၊ ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရးကို ႏိုင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရးဆိုင္ရာ ကိစၥရပ္တ ခုအေနနဲ႔ တရား၀င္ ထည့္သြင္း လာခဲ့ပါတယ္။ ယူေက၊ ကေနဒါနဲ႔ ၾသစေၾတးလ် ႏိုင္ငံမ်ားမွာလဲ ဆိပ္ကမ္းမွ ၀င္လာတဲ့ အစားအစာ မ်ားကို စစ္ေဆးျခင္း၊ ဇီ၀ ပစၥည္းမ်ားကို ရွာေဖြ ေဖာ္ထုတ္ျခင္း၊ ဆက္သြယ္ေရး ကြန္ယက္မ်ား ျဖန္႔က်က္ျခင္း၊ ကာကြယ္ေဆးမ်ား စုေဆာင္း ထားရွိျခင္း၊ ေဆး၀ါးသစ္မ်ား ေဖာ္ထုတ္ျခင္း စတဲ့ ဇီ၀ ပိုးမႊားဆိုင္ရာ ျပည္ထဲေရး မဟာဗ်ဴဟာ မ်ားကို ခ်မွတ္ လာခဲ့ၾကပါတယ္။

ႏိုင္ငံတကာ အဆင့္မွာလဲ တုန္႔ျပန္ ေဆာင္ရြက္ေရးနဲ႔ ျပင္ဆင္ေရးဆိုင္ရာ အစည္းအေ၀း မ်ားစြာ ထြက္ေပၚလာ ခဲ့သလို၊ ကမၻာ့ က်န္းမာေရး အဖြဲ႔ ၾကီးကလဲ Global Outbreak Alert and Response Network ကို အသံုးျပဳျပီး ေစာင့္ၾကည့္ ေလ့လာေရးနဲ႔ တုန္႔ျပန္ ေဆာင္ရြက္ေရး နည္းလမ္းမ်ားကို အေကာင္ အထည္ေဖာ္ဖို႔ ႏိုင္ငံ အားလံုးကို တိုက္တြန္း ခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံမ်ားစြာက အစိုးရေတြ၊ ႏိုင္ငံတကာ အဖြဲ႔အစည္း ေတြကလဲ ဇီ၀ အၾကမ္းဖက္ တိုက္ခိုက္မွဳ ကာကြယ္ေရးနဲ႔ တုန္႔ျပန္ ေဆာင္ရြက္ေရးဆိုင္ရာ ေလ့လာမွဳ မ်ားစြာကို ျပည္သူ႔ က်န္းမာေရး ပညာရွင္ေတြ၊ စစ္ေရးနဲ႔ အၾကမ္းဖက္မွဳ ေလ့လာေရး ပညာရွင္ေတြ အကူအညီနဲ႔ ျပဳလုပ္ ေနၾကပါတယ္။

နိဂံုး

ယေန႕ေခတ္ ၂၁ ရာစု ကမၻာႀကီးဟာ ေျပာင္းလဲမွဳေပါင္း မ်ားစြာ ျဖစ္ပြားေနတဲ့ ကမၻာႀကီး ျဖစ္ပါတယ္။ ၂၀ ရာစု ကမၻာႀကီးဆီက အေတြးအေခၚေဟာင္းေတြ ျဖစ္တဲ့ လံုၿခံဳေရးဆိုတာ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရးနဲ႔ပဲ ဆိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚေတြ၊ သိပၸံပညာနဲ႔ ဝိဇၨာပညာကို သီးျခား ခြဲမွုေတြ၊ က်န္းမာေရးဆိုတာ လူေတြရဲ့ ေရာဂါေတြကို ကုသတာျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ က်န္းမာေရး လုပ္သားေတြဟာ ႏိုင္ငံေရး၊ စစ္ေရး၊ လံုၿခံဳေရးနဲ႔ မသက္ဆိုင္ဘူး ဆိုတဲ့ အေတြးအေခၚေတြဟာ ရာစုေဟာင္းထဲမွာ က်န္ရစ္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္ေရး၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမွုေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရး၊ ကုန္သြယ္ေရး၊ လံုၿခံဳေရးေတြဟာ လူသားေတြနဲ႔ ေန႔စဥ္လူမွဳဘ၀ကို တိုက္ရိုက္ သက္ေရာက္မွဳေတြ ရွိေနၿပီ ျဖစ္ပါေၾကာင္း ေရးသား တင္ျပအပ္ပါတယ္။

ရည္ညႊန္းကိုးကား-

Central Intelligence Agency (CIA) (2000) The Global Infectious Disease Threat and its implications for the United States, National Intelligence Estimate (NIE99-17D)

Elbe, S. (2003) The Strategic Implications of HIV/ AIDS, Adelphi paper 357, International Institute of Strategic Studies, Oxford University Press, Oxford

Garrett, L. (2005) HIV and National Security: Where are the Links?, Council on Foreign Relations, New York

McInnes, C. & Lee, K. (2006) 'Health security and Foreign Policy', Review of International Studies, 32 (1), 5-23

McInnes, C. (2008) 'Health' in Williams, P. (ed.) Security Studies, Routledge, London & New York

Ostergard, R. (ed.) (2006) HIV, AIDS and the Threat to National and International security, Palgrave, London

Price-Smith, A. (2001) The Health of Nations: Infectious diseases, Environmental change, and their effects on National security and Development, MIT Press, Cambridge, MA.

Turner & Hulme (1997) Governance, Administration and Development: Making the State work, Macmillan Press, Basingstoke

ျပည္တြင္းျဖစ္ ဟာသ

ျပည္တြင္းျဖစ္ ဟာသ

(၁) ကေလးအသစ္
                 ဖခင္ျဖစ္သူက ညစ္ေပေနေသာ သားသမီးမ်ားကို ၾကည့္၍
     " အင္း . . . ဒီကေလးေတြကို ေရခ်ိဳးေပးလိုက္ရင္ ေကာင္းမလား၊ က
     ေလးအသစ္ထပ္ရေအာင္ လုပ္ရင္ေကာင္းမလား "

(၂) မိန္းမ = ေစာင္
      
                 "မိန္းမဆိုတာ ဘာနဲ႔တူလဲဗ် အနီးစပ္ဆံုး"
                 "ေစာင္နဲ႔တူတာေပါ့၊ ၿခံဳလိုက္ရင္ အိုက္တယ္၊
     ဖယ္လိုက္ရင္ ေအးလာျပန္ေရာ . . ."

(၃) သာတဲ့အခ်က္

                  "မိန္းမဆိုတာ ဓါးျပထက္ပိုၿပီး ေၾကာက္စရာေကာင္းတယ္
      ဆိုတာ အဟုတ္လားဗ်"
                   "သိပ္မွန္တာေပါ့ဗ်ာ၊ ဓါးျပကမွ ေငြေပးမလား၊ ဘဝေပးမ
      လားလို႔ ႀကိဳက္ရာေရြးခိုင္းေသးတယ္။ မိန္းမကမွ ႏွစ္ခုလံုးယူတာဗ်"

(၄) ကံေကာင္းသူ

                "အခ်စ္ေရးမွာ ကံေကာင္းတဲ့သူဆိုတာ ဘယ္လိုလူမ်ိဳးေတြလဲ
     ဗ်"
                "လူပ်ိဳႀကီး အပ်ိဳႀကီးေတြေလ"


                                                                      အျမဴေတမဂၢဇင္း
                                                                      (2008၊ ဇန္နဝါရီ)

လွ်ပ္စစ္နည္းပညာသစ္တစ္ခု တီထြင္ေအာင္ျမင္

မန္းသားေလး
အတြဲအမွတ္ (၂၃ ၊ အမွတ္ ၄၅၄)

တီထြင္ေအာင္ျမင္ခဲ့သည့္ ေလာင္စာမဲ့လွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္မႈကိုဦးစိုင္းသန္႔ဇင္ကလက္ေတြ႔စမ္းသပ္ျပေနစဥ္။
ဓာတ္ပုံ- မန္းသားေလး

အိုဇုန္းလႊာပ်က္စီးျခင္း၊ ကမၻာ့ေရနံႏွင့္ေလာင္စာဆီရွားပါးမႈျပႆနာ
ကို ကာကြယ္ရန္ ေလာင္စာမဲ့ လွ်ပ္စစ္နည္း ပညာသစ္ကို တီထြင္ ေအာင္ျမင္ ႏိုင္ခဲ့ၿပီ ျဖစ္ေၾကာင္း ယင္းနည္းပညာကုိ တီထြင္ခဲ့ေသာ ဦးစိုင္းသန္႕ဇင္ က ဇန္န၀ါရီလ ၂၅ရက္ေန႕တြင္ ေျပာသည္။
"ဒီနည္းပညာက ဘယ္သူမွ မတီထြင္ ႏိုင္ေသးပါဘူး။ ကြ်န္ေတာ္လည္း ႏွစ္ေပါင္း ၂၅ ႏွစ္ေက်ာ္ၾကာေအာင္ ေငြကုန္ခံ၊လူပင္ပန္းခံ၊မိသားစုကို စြန္႕လႊတ္ၿပီးရွာေဖြတီထြင္ခဲ့တာပါ။ တစ္ကမၻာလုံးမွာရွိတဲ့ လူသား
ေတြရဲ႕ လွ်ပ္စစ္လုိအပ္ခ်က္ကုိ ျပည့္သြား႐ုံတင္မကဘဲ ပိုေတာင္ပိုပါ ေသးတယ္" ဟု ၎က ေျပာသည္။
ေလာင္စာမဲ့လွ်ပ္စစ္နည္းပညာသစ္ ဆုိသည္မွာ လွ်ပ္စစ္အနည္းငယ္မွ လွ်ပ္စစ္မ်ားစြာကို ခ်ဲ႕ထြင္ၿပီး ဘြိဳင္လာ၊ တာဘိုင္၊ ဂ်င္နေရတာႏွင့္ တြဲဖက္ အသုံးျပဳကာ စြမ္းအားပမာဏ ႀကီးမားစြာ ထုတ္လုပ္ႏိုင္ေသာ လွ်ပ္စစ္ထုတ္စက္ကို တီထြင္အသုံးျပဳျခင္း ျဖစ္သည္။
အဆိုပါ နည္းစနစ္အတြက္ မည္သည့္ ေလာင္စာမွ အသုံးျပဳျခင္း မရွိေပ။
ဘြိဳင္လာကုိ ဆူေစၿပီး တာဘုိင္ႏွင့္ တြဲကာဂ်င္နေရတာတပ္လွ်င္ မီးစက္ ျဖစ္သည္။
ထုိဂ်င္နေရတာကို ပန္ကာ တပ္လွ်င္ သေဘာၤ ျပန္ျဖစ္သြားသည္။
ထုိ႕ေၾကာင့္ ထိုစနစ္ႏွင့္ ေလာင္စာမဲ့ သေဘာၤမ်ား သြားလာႏုိင္သည္။
တစ္ခ်ိန္က အသုံးျပဳခဲ့ေသာ မီးသေဘာၤမ်ား အတုိင္း သြားလာ ႏုိင္သည္။
ေလာင္စာမဲ့ ဆုိသည့္အတြက္ ထိုသေဘာၤတြင္ မည္သည့္ ေလာင္စာကိုမွ တင္စရာ မလိုေတာ့သည့္အတြက္ ၀န္အား သက္သာ သြားမည္။ ကုန္က်စရိတ္သက္သာၿပီး လုပ္ငန္းပိုမုိ အဆင္ေျပမည္ ျဖစ္သည္။ မီးရထားတြင္လည္း ေက်ာက္မီးေသြး စက္ေခါင္းကဲ့သုိ႕ ဘြိဳင္လာစက္ေခါင္း အျဖစ္ျပန္တပ္ဆင္ အသုံးခ်ႏိုင္သည္။
"လွ်ပ္စစ္မီးထြက္ဖုိ႕ ေလာင္စာအေနနဲ႕ ဘာေလာင္စာဆီမွ မလုိပါဘူး။ ဓာတ္ဆီ၊ ဒီဇယ္၊ ေက်ာက္မီးေသြးနဲ႕ ဂက္စ္ေတြ အသုံးျပဳစရာ မလုိဘဲ ကြ်န္ေတာ္တီထြင္ထားတဲ့ နည္းပညာထဲကေန ထြက္တာနဲ႕ လွ်ပ္စစ္ေတြဟာ လိုခ်င္သေလာက္ ရႏိုင္ပါတယ္။ ဒီနည္းပညာကုိ အခုထိေတာ့ နာမည္ မေပးရေသးဘူး။ ေလာေလာဆယ္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္က ေလာင္စာမဲ့ လွ်ပ္စစ္စြမ္းအင္နည္းပညာလို႕ ေပးထား ပါတယ္" ဟု ဦးစိုင္းသန္႔ဇင္က ဆိုသည္။
ဦးစိုင္းသန္႕ဇင္သည္ ယင္းနည္း ပညာကုိ၎၏ဆရာျဖစ္သူဦးေက်ာ္၀င္း ထံမွ အေမြဆက္ခံခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
ဦးေက်ာ္၀င္းသည္ လြန္ခဲ့ သည့္ ႏွစ္၃၀ ေက်ာ္ခ်ိန္ကတည္းက အဆိုပါနည္း ပညာကို စမ္းသပ္တီထြင္ခဲ့ကာ လိုအပ္သည့္ အခ်က္ လက္မ်ားကို ျပန္လည္ ျဖည့္ ဆည္းေနခ်ိန္ ၂၀၀၁ခုႏွစ္တြင္ ကြယ္လြန္ခဲ့သည္။
"ဆရာန႕ဲကြ်န္ေတာ္ စလက္တြဲတုန္းက ၁၉၉၃ခုႏွစ္ကပါ။အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက ဆရာမွာ တပည့္မရွိေသးပါဘူး။ ဆရာ အဲဒီစက္ကုိ တီထြင္ ေနတုန္းပဲ။ ကြ်န္ေတာ့္ကိုလည္း သုံးႏွစ္ေလာက္ ေလ့လာၿပီးမွ ဆရာက သူ႕အနားကပ္ ခြင့္ေပးတာ။ အဲဒီအခ်ိန္ထိ ကြ်န္ေတာ္ဟာ ဆရာ့ဆီက နည္းပညာေတြကို အကုန္မရခဲ့ေသးပါဘူး။ ဆရာ့နည္း ပညာကုိလည္း ကြ်န္ေတာ္လုပ္စားဖုိ႕ စိတ္မ၀င္စားခဲ့ဘူး။ ဆရာ့ ပညာကုိလည္း ကြ်န္ေတာ္လုိက္မမီပါဘူး။ ဆရာဆုံးေတာ့ ဆရာ့ပညာကုိ အေမြဆက္ခံမယ့္ လူမရွိတာနဲ႕ ကြ်န္ေတာ္အရဲစြန္႕ၿပီး လုပ္ခဲ့ တာ။ကြ်န္ေတာ္ ထင္မထားေပမဲ့ ေအာင္ျမင္ေအာင္ လုပ္ႏုိင္ခဲ့ပါတယ္" ဟု ဦးစိုင္းသန္႔ဇင္က ေျပာသည္။
"ကြ်န္ေတာ္ ဆရာ့ဆီမွာ လုပ္ကတည္းက ဆရာက နည္းပညာေတြ ေျပာျပတယ္။ ကြ်န္ေတာ္က တပ္ဆင္ေပးရတယ္။ ေနာက္ပုိင္း ဒီနည္းစနစ္ရဲ႕ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ေတြကို ကြ်န္ေတာ္ အကုန္သိ နားလည္တယ္။ ၀ွက္ဖဲေတြကိုလည္း သိလာတယ္။ ဆရာမရွိေတာ့ ေပမယ့္လည္း ေနာက္ပုိင္းကုိယ့္ဘာသာ ကိုယ္ဆင္လိုက္တာ ေလးလုံးေျမွာက္မွာ မီးထြက္တယ္။ အဲ ၁၉၉၉ခုႏွစ္ကေတာ့ လွ်ပ္စစ္ မီးထြက္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အသုံးျပဳတဲ့ ပစၥည္းေတြက သူ႕ဟာနဲ႕ သူမဟုတ္ေတာ့ မီးထြက္မမွန္ဘူး။ ဒါကို နည္းပညာတစ္ခုနဲ႕ထပ္ၿပီး စမ္းသပ္တာရယ္ ေငြမရွိတာေတြေၾကာင့္ ပုိၾကာ သြားတာပါ" ဟု ရွင္းျပသည္။
"ဓနအင္အားျပည့္စုံတဲ့လူကသာ မတည္ရင္းႏွီးေငြ ထည့္မယ္ဆုိရင္ ဒီ ေလာင္စာမဲ့လွ်ပ္စစ္နည္းပညာသစ္ကုိ အေျခခံၿပီး ေနာက္ထပ္ နည္းပညာမ်ား ထပ္မံေပၚထြန္းလာဦးမွာပါ" ဟု ၎ က ေျပာေသးသည္။
ဦးစိုင္းသန္႕ဇင္သည္ က်ိဳင္းတုံ ဇာတိ ျဖစ္ၿပီး အသက္၅၃ႏွစ္ရွိၿပီ ျဖစ္သည္။ ငယ္စဥ္ကတည္းက စက္မႈနည္းပညာ ကို စိတ္၀င္စားၿပီး ကားမ်ား၏စက္ပိုင္း ဆိုင္ရာကို တာ၀န္ယူျပဳျပင္ခဲ့ရသည္။ ကိုယ္ပိုင္ဂ်စ္ကားမ်ားမွ ဂ်စ္ဘီလူးအထိ တီထြင္ထုတ္လုပ္ႏိုင္ခဲ့သည္။
ယခင္က ေက်ာက္တြင္း ၄၅တြင္းႏွင့္ စိုက္ခင္း ဧက၂၀၀ေက်ာ္ကို ပိုင္ဆိုင္ထားေသာ ကုမၸဏီ ပိုင္ရွင္တစ္ဦး ျဖစ္သည္။
အဆိုပါပိုင္ဆိုင္မႈမ်ားကုိ အဆုံးရႈံးခံကာ ဤနည္းပညာကို ဇြဲ၊ လုံ႕လ၊ တို႔ျဖင့္ အနစ္နာခံ တီထြင္ခဲ့ျခင္းျဖစ္သည္။
ကမၻာေပၚတြင္ အဓိကအားျဖင့္ လွ်ပ္စစ္ဓါတ္အား ထုတ္လုပ္ေသာ နည္းပညာ(၅)မ်ိဳးရွိသည့္အနက္ ယခု လက္ရွိတြင္ ႏိုင္ငံေတာ္ေတာ္ မ်ားမ်ား အသုံးျပဳေနေသာ ေရဖိအားသုံး တာဘိုင္စက္မ်ားျဖင့္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ထုတ္လုပ္ျခင္းသည္ေရရွည္တြင္ကုန္က် စရိတ္ သက္သာ ထိေရာက္ ေသာ္လည္း စတင္တည္ေဆာက္ခ်ိန္တြင္ တည္ ေဆာက္စရိတ္ အလြန္ႀကီးမားသည္။
ေလာင္စာအတြက္ အခက္ခဲမရွိ ေသာ္လည္း ေရရင္းျမစ္ေပါၾကြယ္၀သည့္ သဘာ၀ျမစ္၊ေခ်ာင္း၊ ေရတံခြန္ မ်ားရွိေနရမည့္အျပင္ ေရအားလွ်ပ္စစ္ ထုတ္လုပ္ႏိုင္မည့္ ေရေျမသဘာ၀ ပထ၀ီအေနထား ကန္႔သတ္ခ်က္မ်ား၊ ေရအားလွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္မည့္ ေနရာႏွင့္ မိုင္ေပါင္းမ်ားစြာ ကြာေ၀းမႈေၾကာင့္ တည္ေဆာက္ထားသည့္ ေနရာႏွင့္ အနီး၀န္းက်င္ ၿမိဳ႕မ်ားသာ ပိုမိုသုံးစြဲႏိုင္သည္။
အခ်ိဳ႕ၿမိဳ႕မ်ားကို လွ်ပ္စစ္ေပးရာတြင္ မိုင္ေပါင္းမ်ားစြာ ေ၀းကြာမႈေၾကာင့္တည္ေဆာက္စရိတ္ႀကီးမားကာ လုိသေလာက္ မရႏုိင္ေပ။
ေလာင္စာမဲ့လွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္ျခင္းသည္ သဘာ၀ေဘးဆုိးမ်ား၊ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ ေလထုညစ္ညမ္းမႈႏွင့္ ဆူညံမႈတုိ႔ေဘးမွ ကင္းေ၀းသည္။
ယခုေလာင္စာမဲ့လွ်ပ္စစ္မွာ အဆုိပါ နည္းစနစ္မ်ားထက္ ေငြကုန္ေၾကးက် သက္သာကာ မည္သည့္အားနည္းခ်က္ မွ်မရိွေပ။ ေပ ၁၀၀ ထ ၅၀ ရွိသည့္ ေနရာတြင္ လွ်ပ္စစ္ထုတ္ကာ တစ္ၿမိဳ႕လုံးကို ၂၄နာရီ ပတ္လုံး မီးအလင္းေပးႏိုင္သည္။ ၁မဂၢါ၀ပ္တြင္၀ပ္တစ္သန္းရွိ သည့္အတြက္ ၀ပ္သန္းႏွစ္ဆယ္ ဆုိပါက ၿမိဳ႕ေလးတစ္ၿမိဳ႕ကုိ မီးအလင္းေပး ႏိုင္သည္။
အဆုိပါစက္မွာ ရွိရင္းစြဲပင္ရင္းမွ ထြက္လာေသာအားကို ၁၀ဆပို ထုတ္လုပ္မည္ျဖစ္သည္။ ဥပမာ ၁၂ကီလို၀ပ္ ရွိ မီးစက္အင္ဂ်င္မွ ရွိရင္းစြဲလွ်ပ္စစ္ကုိ ယူၿပီး ၁၀ဆပြားလုိက္လွ်င္ ကီလို၀ပ္ ၁၂၀ ထြက္သည္။ ၀ပ္အားျဖင့္ တြက္လွ်င္ ရွိရင္းစြဲ ၀ပ္၁၂,၀၀၀ကေန ၀ပ္ ၁၂၀,၀၀၀ ထြက္သည္။ ထုိထဲမွ ၀ပ္ ၅၀,၀၀၀ကို ေကာင္းေကာင္း အသုံးျပဳ ႏိုင္သည္။
ယခုလက္ရွိ နမူနာတပ္ဆင္ထားေသာ လွ်ပ္စစ္ထုတ္လုပ္သည့္ စက္မွာ Nichrome (နီက႐ုန္း)ႀကိဳးမ်ား တပ္ဆင္ထားသည္။
ယင္းႀကိဳးမ်ားမွာ တစ္ႀကိဳးလွ်င္ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္အား ၃,၆၀၀မွ ၄,၈၀၀အတြင္း ထြက္ရွိသည္။ အဆုိပါ ႀကိဳးမ်ိဳး ၁၂ေခ်ာင္း ဆင္ထား သည္။ ထုိအတြက္ လုိအပ္သည့္ လွ်ပ္စစ္ကုိ 12KV ရွိသည့္ မီးစက္မွအားကုိ ဖန္တီးယူထားျခင္း ျဖစ္သည္။
12KV မီးစက္ကိုႏႈိးၿပီး တီထြင္ထားသည့္ နည္းပညာပုံးထဲမွ ျဖတ္ကာ ဘြိဳင္လာ၏ လုိအပ္သည့္ နီကရုန္း ႀကိဳးမ်ားဆီသုိ႕ ေပးပုိ႕မည္ ျဖစ္သည္။
ဥပမာ ဘြိဳင္လာမွ နီကရုန္းႀကိဳး အေခ်ာင္း၁၀၀လိုလွ်င္ အေခ်ာင္း ၁၅၀ ဆင္ထားမည္ ျဖစ္သည္။ တစ္ေခ်ာင္း ပ်က္လွ်င္ ထုိ၅၀ထဲမွ တစ္ေခ်ာင္းကုိ On လုိက္မည္ ျဖစ္သည္။ ထို႕အတြက္ စက္ကုိ ရပ္ဖုိ႕ မလုိေတာ့ေပ။
ဘြိဳင္လာရွိ PSI ဘားက အရွိန္ ၁၂၀ ေရာက္မွ ယႏၲရားလည္မည္ဆုိပါက ၁၂၀ လႊတ္ၿပီး ၂၀၀ႏွင့္မွ ရုန္းပါက ၂၀၀လႊတ္မည္ျဖစ္သည္။ ဘားပြင့္မွသာ ေရေႏြးေငြ႕ တာဘုိင္လည္မည္ျဖစ္ ၿပီး ဖိအားျဖင့္ ဒလက္မ်ားလည္ေစကာ လွ်ပ္စစ္ထုတ္ယူမည္ျဖစ္သည္။
"ပထမလွ်ပ္စစ္ေပးထားတဲ့ 12KV ကုိလည္း ယႏၲရားႀကီး လည္သြားတာ နဲ႕အနားေပးလုိ႔ရပါၿပီ။ Recycle ျပန္ သုံးတဲ့သေဘာပါ"ဟု ဦးစိုင္းသန္႕ဇင္ က ၄င္းလုပ္ငန္းခြင္ကို ရွင္းျပသည္။
မူလပင္ရင္း ရွိရင္းစြဲမွ 12KV မွ ၀ပ္ အား၁၂,၀၀၀သာ ရွိသည္။ ထို မီးစက္ အင္ဂ်င္မွ မူလ လွ်ပ္စစ္ကို ၀ပ္၁၀,၀၀၀ ေလာက္ယူၿပီး ဖန္တီးထားေသာစက္ထဲ ထည့္ကာ ဆင့္ပြားနည္းပညာျဖင့္ ျပန္လည္ ထုတ္လုပ္လုိက္သည့္အခါ မီးမ်ားမွာ အဆုိပါ နီခ႐ုန္း ႀကိဳး၁၂ ေခ်ာင္းမွ တစ္ေခ်ာင္းလွ်င္ ၀ပ္ ၃,၆၀၀ႏွင့္ ႀကိဳး ေပါင္း ၁၂ေခ်ာင္း စုစုေပါင္း ၀ပ္ ၄၃,၀၀၀အား ျပန္လည္ ထုတ္လုပ္ႏုိင္ေၾကာင္း သိရသည္။
"မၾကာခင္မွာ ကြ်န္ေတာ္ စက္ရုံေထာင္မယ္။ ဒီနည္းပညာနဲ႕ ကမၻာ့မူ ပုိင္ခြင့္ကို လွမ္းမယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံကုိ အက်ိဳးျပဳမယ္။ ဒါဆုိ ကြ်န္ေတာ့္ အခန္း က႑ေတြ ၿပီးဆုံးသြားၿပီ။ ဒီထက္ပို ေကာင္းေအာင္ေတာ့ ေနာင္လာေနာင္သားေတြကိုဘဲ အားထားရေတာ့မွာပါ" ဟု ဦးစိုင္းသန္႔ဇင္ကဆိုသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္ႏုိင္ငံလံုး၏ လွ်ပ္စစ္ ဓာတ္အားသုံးစြဲမႈမွာမဂၢါ၀ပ္၁,၅၀၀ရွိၿပီး အနည္းဆုံး မဂၢါ၀ပ္ ၁,၂၀၀ေလာက္ ရရွိလွ်င္ အဆင္ေျပ သည္ဟု သိရသည္။
ယခုလက္ရွိတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္ အမွန္ တကယ္လွ်ပ္စစ္ရရွိမႈမွာ အနည္းဆုံး ၃၅၀မဂၢါ၀ပ္မွ အမ်ားဆုံး ၅၈၀မဂၢါ၀ပ္ ထိသာရွိသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ျမန္မာ တစ္ႏုိင္ငံလုံး လုိအပ္သည့္မဂၢါ၀ပ္ထက္ အမွန္တကယ္ သုံးစြဲမႈမွာ သံုးပံု တစ္ပုံ သာရွိသည္။
ေလာင္စာမဲ့လွ်ပ္စစ္နည္းပညာျဖင့္ ထုတ္လုပ္မည္ဆုိလွ်င္ ၿမိဳ႕တစ္ၿမိဳ႕တြင္ မဂၢါ၀ပ္ ၄၀ လိုသည္ ဆုိပါက ေပ၁၀၀ ၀န္းက်င္ခန္႔ရွိသည့္ ေနရာတြင္ ၂မဂၢါ ၀ပ္ရွိသည့္ စက္အလုံး၂၀တပ္ဆင္ထားပါက ၄၀မဂၢါ၀ပ္ရရွိမည္။
သုိ႕ဆုိလွ်င္ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလုံး လို အပ္ေနသည့္ လွ်ပ္စစ္ကို ယခုကဲ့သုိ႕ တီထြင္ ဆပြားရင္း အသုံးျပဳသြားမည္ ဟုဆုိသည္။
ယင္းနည္းပညာ၏ ေအာင္ျမင္မႈ အေျခအေနကုိမွ ပေရာ္ဖက္ဆာ ေဒါက္တာစိန္ျမင့္တို႔ အဖြဲ႕က ဇန္န၀ါရီ လ၁၉ရက္ေန႔တြင္ လာေရာက္ ေလ့လာၿပီး နည္းပညာမွန္ကန္သျဖင့္ ဦးစုိင္းသန္႔ဇင္ႏွင့္ ပူးေပါင္းလိုေၾကာင္း ကမ္းလွမ္းထားသည္။
"ဒီပညာရွင္ ေလာကမွာ ဘယ္လုိမွ မျဖစ္ႏိုင္တာကို ဖန္တီးႏိုင္ခဲ့တယ္။ လွ်ပ္စစ္မွာေလာ့စ္ရွိတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႕က သီအုိရီ သေဘာ အရဆုိ သူ႕ကုိ ဘယ္လုိမွ လက္ခံလို႕ မရဘူး။ ဒါကလည္း သူတီထြင္ထားတာ ေအာင္ျမင္ခဲ့လုိ႕သာ။ သူအခုခ်ိန္မွာ ဒီလို လုပ္ခ်င္ပါ တယ္လို႕ ေျပာရင္ သူ႕ကုိ စိတ္မွ ေကာင္းေသးလားလို႕ လူေတြ အထင္ေသးၾကမွာ အမွန္ဘဲ။ သူလည္း မေအာင္ျမင္တုန္းကေတာ့ ႀကဳံခဲ့မွာပါ။ အခုေတာ့ သူဒီနည္းပညာကုိ ေအာင္ျမင္သြားၿပီ" ဟု တ႐ုတ္ပညာရွင္ တစ္ဦးက ေျပာသည္။

Windowsမတတ္၊မၾကာခဏျပဳတ္က်ေနပါက

Windowsမတတ္၊မၾကာခဏျပဳတ္က်ေနပါက

ေရးသားသူ ေလလြင့္သူေလး ,

အငယ္စား - 

အမ်ားဆုံးကေတာ့ Software Patch တစ္ခုခုေၾကာင့္
ျဖစ္ႏုိင္ေခ်႐ွိပါတယ္။ Windows ကုိ automatic update လုပ္ဖုိ႕ Setting
လုပ္ထားခဲ့ရင္ ကုိယ္သတိမထားမိလုိက္ဘဲ System ဖုိင္ေတြကုိ
ေျပာင္းသြားႏုိင္ပါတယ္။ System ဖုိင္ေတြပဲျဖစ္ျဖစ္၊ driver
ဖုိင္ေတြပဲျဖစ္ျဖစ္ update လုပ္လုိက္ၿပီဆုိရင္ မူလ setting ကုိ ကြန္ျပဴတာက
အလုိအေလ်ာက္မွတ္ထားေပးပါတယ္။ တကယ္လုိ႕ ျပႆနာတစ္ခုခု႐ွိခဲ့ မယ္ဆုိရင္
နဂုိမူလပုံစံအတုိင္း ျပန္ထားေပးလုိ႕ရပါတယ္။ XP မွာဆုိရင္ေတာ့ System
Restore ကုိသုံးရင္သုံး၊ ဒါမွမဟုတ္ ကြန္ျပဴတာကုိ Restart လုပ္၊ “တီ”
ဆုိတဲ့ အသံၾကားၾကားခ်င္း F8 ႏွိပ္၊ Last Known Good Configuration
ကုိေ႐ြးၿပီး boot လုပ္လုိက္ရင္ ေျပလည္သြားပါလိမ့္မယ္။

အလတ္စား -
Last Known Good Configuration ကမကယ္ႏုိင္ဘူးဆုိရင္ေတာ့
hardware ပစၥည္းတစ္ခုခု၊ ဒါမွမဟုတ္ System Software
တစ္ခုခုပ်က္သြားတာျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ေသေသခ်ာခ်ာ သိႏုိင္ေအာင္ Safe Mode
နဲ႕၀င္စစ္ေဆးၾကည့္ႏုိင္ပါတယ္။ Safe Mode ဆုိတာကေတာ့ မ႐ွိမျဖစ္လုိအပ္တဲ့
Keyboard, Mouse, Monitor driver ေတြကလြဲရင္ က်န္ driver ေတြ
အားလုံးကုိျဖဳတ္ခ်ထားတဲ့ diagnosis လုပ္ဖုိ႕ အထူးစီမံထားတဲ့စနစ္တစ္ခုပါ။
SafeMode ထဲ၀င္ဖုိ႕ ကြန္ျပဴတာကုိ reboot လုပ္ၿပီး screen အမဲႀကီး
ေပၚလာတာနဲ႕ F8 ကုိႏွိပ္လုိက္ရင္ Windows ကုိဘယ္လုိ Mode နဲ႕ boot
လုပ္မလဲဆုိတာကုိ ေ႐ြးေပးလုိ႕ရတဲ့ menu ေပၚလာၿပီး အဲဒီက တစ္ဆင့္ SafeMode
ကုိေ႐ြးကာ enter ေခါက္လုိက္ရင္ ရပါတယ္။
Graphic Card driver ကုိပါ
ျဖဳတ္ထားမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ ပုံမွန္ျမင္ေနက် လွလွပပပုံစံနဲ႕ျမင္ရမွာေတာ့
မဟုတ္ပါဘူး။ Hardware ေၾကာင့္ ျပႆနာျဖစ္ေနတာလားသိႏုိင္ဖုိ႕ Start >
Control Panel > Performance and Maintenance > System >
Hardware > Device Manager ကုိသြားၿပီး စစ္ေဆးၾကည့္ႏုိင္ပါတယ္။
အ၀ါေရာင္ question mark ေလးေတြျမင္ေနရၿပီဆုိရင္ေတာ့ အဲဒီ device
မွာျပႆနာ႐ွိေနပါၿပီ။ Double click ႏွိပ္ၿပီး ေပၚလာတဲ့ message အေပၚမူတည္ကာ
ဆက္လက္ ေျဖ႐ွင္းသြားရပါမယ့္။ Software တစ္ခုခု install လုပ္ၿပီးမွ
စက္ကမတတ္ေတာ့တာဆုိရင္ေတာ့ Start > Control Panel > Add or Remove
Programs ကုိသြားၿပီး အဲဒီ Program ကုိ unistall လုပ္ႏုိင္ပါတယ္။ အစစအရာရာ
စစ္ေဆးၿပီးရင္ စိတ္ခ်ရၿပီဆုိရင္ေတာ့ စက္ကုိ ပုံမွန္အတုိင္းပဲ reboot
လုပ္ၿပီး ဆက္သုံးႏုိင္ပါၿပီ။

အျပင္းစား 
- Safe Mode နဲ႕မကယ္ႏုိင္ဘူးဆုိရင္ေတာ့ သိပ္မလြယ္ပါဘူး။ Windows
ရဲ႕ System ဖုိင္ေတြမွာ ျပႆနာ႐ွိေနတာ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ Hard disk ကုိ
format မေကၽြးခင္ ရလုိ႕ရျငား Repair ေလးလုပ္ၾကည့္လုိက္ပါဦး။ Windows
Installer CD ေလးနဲ႕ boot လုပ္ၿပီး “To set up Windows XP now” ကုိေ႐ြးကာ
enter ေခါက္၊ license agreement ကုိ accept လုပ္ၿပီး အရင္႐ွိၿပီးသား
Windows ရဲ႕ Installed path ကုိလာျပပါလိမ့္မယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ C:\WINDOWS
ျဖစ္ေလ့႐ွိပါတယ္။ အဲဒီမွာ “To repair the selected Windows XP
Installation” အတြက္ R ကုိႏွိပ္လုိက္ရင္ Windows ရဲ႕ဖုိင္ေတြကုိ reinstall
လုပ္သြားၿပီး စက္က restart လုပ္သြားပါလိမ့္မယ္။
ကံေကာင္းေထာက္မလုိ႕စက္ျပန္တက္လာၿပီ ဆုိရင္ေတာ့ firewall ကုိ On ထားၿပီးမွ
Start > All Programs > Windows Update ကုိသြားကာ patch ေတြကုိ
အင္တာနက္ကတစ္ဆင့္ install လုပ္ႏုိင္ပါၿပီ။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း အတၳဳပၸတၱိ ရုပ္ရွင္ရုိုက္ကူးေတာ့မယ္

2011-12-03

ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး ႀကိဳးပမ္းမႈသမုိင္းကို ေနာက္ခံထားၿပီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းရဲ႕ အတၳဳပၸတၱိ ကို ရုပ္ရွင္အျဖစ္ ရုိုက္ကူးႏုိင္ဖို႔အတြက္ ျမန္မာ့ ဒီမုိကေရစီေခါင္းေဆာင္ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ ဟာ ရုပ္ရွင္နယ္ပယ္က ထင္ရွားတဲ့ ဒါရုိက္တာေတြ၊ ရုပ္ရွင္သရုပ္ေဆာင္ေတြကို ေနအိမ္မွာ ဖိတ္ေခၚၿပီး ဒီကေန႔ ေန႔လည္ပိုင္းက ေတြ႔ဆုံေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။

AFP

ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ကို တည္ေထာင္ခဲ့သူ လြတ္လပ္ေရး ဖခင္ႀကီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းကို လန္ဒန္ၿမိဳ႕တြင္ ေတြ႕ျမင္ရစဥ္ မွတ္တမ္းပံုျဖစ္ပါသည္။

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းရဲ႕ ဘဝဇာတ္ေၾကာင္းကို ရိုက္ကူးရာမွာ အႏုပညာေျမာက္ၿပီး ႏိုင္ငံတကာ အဆင့္အတန္းမီတဲ့ ရုုပ္ရွင္ကားတကား ျဖစ္ဖို႔ လိုလားတယ္လို႔ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္က ေဆြးေႏြးပြဲ စတင္ခ်ိန္မွာ ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

“က်မတို႔ရဲ႕ လြတ္လပ္ေရးသမိုင္းကို သရုပ္ေဖာ္တဲ့ ရုပ္ရွင္တခု ျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ က်မတို႔ႏိုင္ငံအတြက္ သမိုင္းမွာ တကယ့္ကို အႏုပညာအရေရာ သမိုင္းအရေရာ မွတ္တမ္းတင္ေလာက္တဲ့၊ အႏုပညာေျမာက္တဲ့ အလုပ္တခု ျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ တခါမွ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဒီေလာက္အထိ ေျမာက္တဲ့ဟာ မျဖစ္ဖူးသလုိ၊ ေနာက္ဆံုးမဟုတ္ဘူး ပထမဦးဆံုး၊ ေနာက္လည္း အမ်ားႀကီးလာမယ္။ တခါမွ ဒီေလာက္ေတာင္ သမိုင္းကို တိတိက်က် အေျခခံတဲ့ ဟာမ်ိဳး မရွိေသးဘူးဆုိတာ ျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ ဆုိေတာ့ အဲဒါကို အားလံုးဝုိင္း ကူညီမွျဖစ္မယ္။ ေျပာရမယ္ဆုိရင္ ဒီလုိ ရုပ္ရွင္အတြက္ သံုးႏွစ္ဆိုတာ အင္မတန္နည္းတယ္ဆုိတာ က်မ သေဘာေပါက္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ျဖစ္ခ်င္ေတာ့ ၂ဝ၁၅ ကလည္း ေဖေဖ့ရဲ႕ ႏွစ္တရာ ျပည့္ႏွစ္ဆုိေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ထုတ္ႏုိင္ခ်င္တယ္”

ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္း အတၳဳပၸတၱိ မွတ္တမ္းရုပ္ရွင္ ရုိက္ကူးႏုိင္ဖို႔ သုေတသန ေကာ္မီတီတရပ္ကိုလည္း ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ နာယကအျဖစ္ ဦးေဆာင္ ဖြဲ႔စည္းခဲ့ၿပီး ဝါရင့္ ဒါရုိက္တာႀကီးေတြ ျဖစ္ၾကတဲ့ ေမာင္မုိးသူ၊ စံေရႊေမာင္ (ေခၚ) ဦးေအာင္လြင္နဲ႔ ကိုဇာဂနာ၊ ေမာင္မ်ဳိးမင္း (ရင္တြင္းျဖစ္)၊ ဦးဇင္ဝိုင္း စသူေတြ ပါဝင္ၿပီး လုိအပ္မယ့္ ကုန္က်ေငြအတြက္ ရုပ္ရွင္ေလာကသားေတြက ဝိုင္းဝန္း ရွာေဖြေပးမယ္လို႔ ကတိေပးၾကေၾကာင္း သိရပါတယ္။

ဒီဇာတ္ကားကို လာမယ့္ ၃ ႏွစ္အတြင္း အၿပီး ရုိက္ကူးမွာျဖစ္ၿပီး ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းရဲဲ႕ အႏွစ္ ၁ ရာျပည့္ ေမြးေန႔ျဖစ္တဲ့ ၂ဝ၁၅ ခုႏွစ္မွာ ရုံတင္ျပသႏုိင္ေအာင္ စီစဥ္ၾကမယ္လို႔ သိရပါတယ္။

ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္နဲ႔ ေတြ႔ဆုံပြဲမွာ ရုပ္ရွင္ဒါရုိက္တာေတြ၊ ရုပ္ရွင္သရုပ္ေဆာင္ေတြနဲ႔ ရုပ္ရွင္ထုတ္လုပ္သူ စုစုေပါင္း လူ ၁ ရာေက်ာ္ တက္ေရာက္တယ္လို႔ သိရပါတယ္။

ဒီကေန႔ ေဆြးေႏြးပြဲနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဒါရိုက္တာ ေမာင္မ်ဳိးမင္း (ရင္တြင္းျဖစ္) ကို ကိုဉာဏ္ဝင္းေအာင္က ဆက္သြယ္ေမးျမန္းထား ပါတယ္။